Istota certyfikatów depozytowych
Certyfikaty depozytowe są papierami wartościowymi emitowanymi przez banki. Walory te stanowią zaświadczenie potwierdzające, że inwestor, który nabywa ten papier wartościowy, w momencie wykupu otrzyma zainwestowaną kwotę wraz z należnymi odsetkami. Dlatego tez, bank będący emitentem certyfikatu depozytowego przyjmując depozyt od inwestora staje się, w pewnym sensie, pożyczkobiorcą. Omawiane papiery wartościowe mogą stanowić dobrą alternatywę dla lokaty bankowej, ponieważ charakteryzują się dużą płynnością. Przekłada się to na możliwość odsprzedaży posiadanych walorów na rynku wtórnym nie tracąc przy tym zarobionych odsetek. Certyfikaty depozytowe charakteryzują się możliwością zastosowania uproszczonych procedur emisji, a także jej niskimi kosztami. Dlatego tez, są one korzystne nie tylko dla inwestorów, ale również dla banków. Obrót certyfikatami depozytowymi w Polsce jest niewielki, jednak można się spodziewać wzrostu znaczenia tych papierów wartościowych w przyszłości[1].
Certyfikaty depozytowe charakteryzują się pewną specyfiką, co odróżnia je od innych papierów wartościowych. Dlatego też, między innymi obok lokat dwuwalutowych, automatycznych i indeksowanych uważane są za element innowacji produktowej w bankowości – dotyczącej sposobu inwestowania i oszczędzania[2].
Podsumowując można stwierdzić, że certyfikaty depozytowe to dłużne papiery wartościowe, których emitent potwierdza przyjęcie depozytu od inwestora oraz zobowiązuje się do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wyznaczonym terminie. Dodatkowo, posiadacz tego waloru może go zbyć na rynku wtórnym nie tracąc przy tym odsetek wygenerowanych do momentu sprzedaży.
Należy dodać, że omawiane papiery wartościowe są przedmiotem transakcji kupna-sprzedaży na rynkach pieniężnych. Cechą wszystkich instrumentów krótkoterminowych jest wysoka płynność oraz krótki okres wykupu, który z reguły nie przekracza jednego roku. Oprócz certyfikatów inwestycyjnych przedmiotem obrotu na rynkach pieniężnych są między innymi: bony skarbowe, komercyjne i pieniężne, lokaty międzybankowe, a także weksle.
Geneza certyfikatów depozytowych
Certyfikaty depozytowe (inaczej świadectwa depozytowe) są papierami wartościowymi, które powstały w USA na wskutek wprowadzenia m.in. ograniczeń dotyczących maksymalnego oprocentowania wkładów oszczędnościowych. Efektem zmian mógł być odpływ inwestorów, którzy mogli zacząć poszukiwać bardziej atrakcyjnych możliwości inwestowania poza USA. Powstanie certyfikatów depozytowych pozwoliło ominąć ten problem. Przyjmuje się, że omawiane papiery wartościowe zostały wprowadzone do obrotu w roku 1961 w USA. Początkowo były one przeznaczone jedynie na wewnętrzny rynek pieniężny. Natomiast cel ich emisji dotyczył pozyskiwania i utrzymywania inwestorów instytucjonalnych.[3]
Powyższy opis genezy certyfikatów depozytowych nie jest jedynym, który opisuje przesłanki mające wpływ na powstanie tych papierów wartościowych. Mianowicie, niektóre źródła wskazują, że omawiane walory były odpowiedzią rynku na zachowanie przedsiębiorstw, które zaczęły lokować swoje środki w wekslach skarbowych, a nie na rachunkach bankowych. Banki broniąc się, przed odpływem gotówki, zaczęły oferować certyfikaty depozytowe, jako rodzaj wkładów terminowych. Nowo wdrożone papiery wartościowe stały się bardzo atrakcyjne dla inwestorów, ponieważ były korzystniej oprocentowane od bonów skarbowych, a dodatkowo dawały inwestorom, prawo do ich odsprzedaży przed terminem wykupu bez straty zarobionych odsetek[4].
Należy dodać, że certyfikaty depozytowe były emitowane przed 1961 rokiem, lecz nie miały wszystkich cech, którymi charakteryzują się współczesne walory. Mianowicie, nie uwzględniały one możliwości ich odsprzedaży na rynku wtórnym. Po roku 1961 Citibank wdrożył pierwsze certyfikaty depozytowe, o dużych nominałach (ponad 100000 USD), które można było zbyć przed terminem wykupu. Ten instrument od chwili jego wprowadzenia na rynek stał się bardzo popularny, a jego kolejne emisje były przeprowadzane przez inne banki[5].
Rodzaje certyfikatów depozytowych
Certyfikaty depozytowe podobnie jak inne papiery wartościowe są w pewnym stopniu niejednorodne. Wynika to z faktu, iż banki oferują różne warianty omawianych walorów, co wynika z warunków umownych. Należy dodać, iż z czasem mogą na rynkach pojawiać się inne rodzaje certyfikatów depozytowych niż te, które zostały opisane w niniejszym opracowaniu. Literatura przedmiotu wyróżnia następujące rodzaje omawianych walorów[6]:
- Certyfikaty o stałym oprocentowaniu – papiery wartościowe emitowane na okres od 1 miesiąca do jednego roku. Oprocentowanie tych walorów jest stałe, a jego wysokość może być przedmiotem negocjacji prowadzonych z bankiem w dniu emisji.
- Długoterminowe certyfikaty o stałym oprocentowaniu – w ich przypadku oprocentowanie jest stałe, ale termin wykupu dotyczy wieloletniego okresu – przeważnie od roku do 5 lat. W ich przypadku wypłata odsetek następuje cyklicznie.
- Dyskontowe świadectwa depozytowe – ich cena jest niższa od ceny nominalnej (podobnie jak w przypadku bonów skarbowych).
- Certyfikaty depozytowe o zmiennej stopie procentowej – z reguły mają dłuższy okres wykupu (nawet do 5 lat), odsetki wypłacane są cyklicznie, a oprocentowanie zależne jest od innej stopy procentowej.
Kończąc artykuł należy wyjaśnić, iż w polskim prawie zasady emisji certyfikatów depozytowych opisane zostały w Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. „Prawo bankowe”. Zgodnie z treścią ustawy nie muszą one dotyczyć środków pieniężnych w walucie krajowej.
Źródła:
[1] [3] D. Spychała, „Certyfikaty depozytowe – innowacyjne papiery konwersyjne” , Zeszyty Studiów Doktoranckich, nr 23, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2005, s.66
[2] P. Trzepizur, „Zarządzanie innowacjami w sektorze usług bankowych” Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej Zarządzanie, nr 23, t. 2, 2016, s. 176.
[4] [6] Por. W. Dębski, „Rynek finansowy i jego mechanizmy”, wyd. 3,Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 56-57
[5] Por. F.S. Mishkin, „The Economics of Money, Banking, and Financial Markets”, Pearson, wyd. 7, załącznik do rozdziału II, s. 1.
