Jak oszacować wartość używanego sprzętu?
Kupując, lub sprzedając używany sprzęt, bardzo często zastanawiamy się, jaka powinna być jego cena. Wartość takiego przedmiotu zależy od wielu czynników. Są to między innymi: stan, wiek, właściwości, a nawet przydatność, ponieważ niektóre przedmioty, wraz z upływem czasu, stają się przestarzałe i nie są już nikomu potrzebne.
Oszacowanie wartości używanego sprzętu, w wielu przypadkach nie jest łatwe. Do przeprowadzenia wyceny niezbędna jest wiedza o produkcie i rynku zbytu. Niemniej jednak, zastosowanie prostych metod oraz pozyskanie ogólnodostępnych danych, w dużym stopniu ułatwia oszacowanie wartości większości przedmiotów.
Metoda porównania sprzedaży
Wartość używanego sprzętu może zostać oszacowana na wiele sposobów. Większość osób, z reguły, korzysta z bardzo intuicyjnego i skutecznego rozwiązania. Naturalnie, pierwszym krokiem, który wykonujemy, aby ustalić cenę używanego sprzętu, jest odszukanie oferty sprzedaży takiego samego produktu jak ten, który zamierzamy kupić, lub sprzedać.
Działając w ten sposób, nieświadomie wykorzystujemy podejście rynkowe, a dokładniej metodę porównania sprzedaży („sales comparison approach”). Zastosowanie tej techniki wymaga, aby w pierwszej kolejności dokładnie określić model i markę sprzętu, który zamierzamy kupić, lub sprzedać. Tą informacje można odczytać z obudowy produktu, faktury, karty gwarancyjnej, lub instrukcji obsługi. Ponadto, bardzo istotna jest również data produkcji urządzenia, a także jego cechy tj. np. pobór energii elektrycznej.
Bardzo istotne jest, aby określić stan techniczny i jakość sprzętu. Oczywistym jest, że sprawność produktu wpływa na jego cenę. Naprawa uszkodzonych towarów może nie być opłacalna. Dlatego też, sprzęt powinien zostać dokładnie skontrolowany, ponieważ każda wada będzie wpływać na jego wartość. Dodatkowo, pomocne może okazać się ustalenie wartości początkowej towaru. Innymi słowy, należy określić, ile kosztowałby taki sam sprzęt, gdyby był nowy. Należy zatem przypomnieć sobie, jaką cenę zapłaciliśmy za dany towar.
Następnie, uwzględniając wszystkie posiadane informacje, powinno się odszukać oferty sprzedaży takiego samego produktu jak ten, który posiadamy. Na przykład, można skorzystać z najbardziej znanych serwisów aukcyjnych i ogłoszeniowych. Oczywiście, należy wziąć pod uwagę, datę produkcji i stan towaru. Na tej podstawie wyceniamy nasz sprzęt.
Zastosowanie tej metody ma sens, jedynie w przypadku, gdy dany sprzęt jest popularny. Dane rynkowe dotyczące produktu muszą być łatwo dostępne. Odnosi się to również ofert sprzedaży towarów „z drugiej ręki”. Mianowicie, w pewnych przypadkach, bardzo ciężko jest odnaleźć ofertę sprzedaży podobnego towaru. Na przykład, posiadany przez nas model lodówki, może już nie być produkowany, a podobne oferty sprzedaży często dotyczą produktów uszkodzonych, itp.
Metody kosztowe
Czasem, nie mamy pomysłu na to, ile powinien kosztować dany przedmiot. W takiej sytuacji, możemy skorzystać z metod, które wywodzą się z praktyki gospodarczej – z księgowości. Poniżej przedstawione zostały dwa sposoby, które polegają na analizie kosztów. W pierwszej kolejności, scharakteryzowane zostało mniej intuicyjne podejście. W opisie metod przedstawione są proste wzory, a także przykłady obliczeń. Dodatkowo, pod treścią artykułu, zamieszczone zostały kalkulatory, które ułatwią zastosowanie opisanych technik.
Zaznaczam jednak, że wykorzystanie opisywanych metod do ustalenia wartości używanego przedmiotu, nie jest w pełni zgodne z ich przeznaczeniem. Przedstawione przykłady pokazują, jak w prosty sposób, w życiu codziennym, można zastosować podejście wypracowane przez praktykę gospodarczą. Dlatego też, wszelkie rezultaty należy traktować jedynie jako wskazówkę, lub jako punkt wyjścia do określenia rzeczywistej wartości używanego przedmiotu. Jeżeli ktoś jest zainteresowany dokładną wyceną, to powinien skorzystać z usług profesjonalisty, np. rzeczoznawcy majątkowego.
Istotne jest, że przedstawione poniżej metody odnoszą się do sytuacji, w której szacowana jest wartość używanego sprzętu (dobra codziennego użytku). W obliczeniach nie uwzględnia się wartości sentymentalnej. Opisane metody nie znajdą zastosowania, w przypadku przedmiotów mających wartość historyczną oraz np. takich, które są przedmiotami, lub dziełami sztuki. Dodatkowo, zaprezentowane metody, bez dokonania modyfikacji rezultatów, nie uwzględniają sposobu, w jaki sprzęty są eksploatowane, co wpływa na ich stan/jakość.
Szacunek wartości przedmiotu używanego, a jego zużycie
Praca księgowych jest nierozerwalnie związana z obliczaniem amortyzacji. Jest to koszt, nie będący wydatkiem, który odzwierciedla utratę wartości danego środka trwałego (np. samochodu, maszyny, itp.). Wynika on z eksploatacji danego elementu majątku. Z tym zagadnieniem wiąże się pojęcie rzeczywistej wartości pieniężnej (inaczej zamortyzowanej; actual cash value, „ACV”). Miara ta, wykorzystywana jest przeważnie przez zakłady ubezpieczeniowe, jako element metodyki służącej do określenia kwoty, którą należy wypłacić za daną szkodę. Interesujące jest, iż z ta metoda przeważnie opisywana jest w źródłach pochodzących z USA.
Idea rzeczywistej wartość pieniężnej jest bardzo logiczna i nieskomplikowana. W uproszczeniu stwierdza się, że wartość danego przedmiotu jest równa cenie, którą trzeba byłoby zapłacić za nowy i taki sam przedmiot (koszt odtworzenia). Następnie, cena ta jest pomniejszana o dotychczasową utratę wartości danego dobra, która nastąpiła w wyniku jego eksploatacji (dotychczasowa amortyzacja, umorzenie). Formuła ma następującą postać:
Podejście przedstawione powyżej może okazać się trudne do zastosowania w życiu codziennym. Mianowicie, wymaga ono, aby w szacunkach uwzględnić odpowiednią stawkę amortyzacji. Takiej wiedzy bardzo często nie posiadamy, więc jedynym rozwiązaniem jest odszukanie tzw. „klasyfikacji środków trwałych ze stawkami amortyzacyjnymi”. Stawki przedstawione są w załączniku nr 1 do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Te zestawienia są ogólnodostępne, lecz osoba , która nie ma odpowiedniej wiedzy księgowej może mieć problem ze znalezieniem posiadanego sprzętu w tabeli. Dlatego też, w dalszej części artykułu zaprezentowano inną metodę, którą łatwiej jest wykorzystać w życiu codziennym. Wcześniej jednak przedstawiony zostanie przykład zastosowania pierwszej metody.
Przykład – XYZ, chce sprzedać lodówkę, którą wykorzystywał przez 5 lat. Cena zakupu sprzętu, lub zakupu nowej lodówki, która miałaby takie same właściwości, wynosi 1200 zł. Dowiadujemy się, że stawka amortyzacji dla lodówki wynosi 10% (pozycja 485 klasyfikacji środków trwałych). Wartość sprzętu wyniesie 600 zł ponieważ:
Wartość sprzętu, a okres eksploatacji
W życiu codziennym bardziej przydatne może okazać się zastosowanie innej formuły. Mianowicie, istnieje możliwość ustalenia rzeczywistej wartości pieniężnej, bez konieczności wyszukiwania stawki amortyzacji. Wystarczy umiejętnie określić całkowity czas, w którym będzie eksploatowany dany sprzęt. Należy wyjaśnić, że rozchodzi się w tym przypadku o całkowity „czas życia” danego produktu, po którego upływie, sprzęt nie będzie się już nadawał do użytku. W tym przypadku wzór przyjmie następującą postać:
Przykład – XYZ postanowił sprzedać lodówkę, którą kiedyś kupił za 1200 zł. Od momentu zakupu, używał jej przez okres 5 lat. Przewiduje się, że ten model lodówki będzie działał przez 10 lat. Jej wartość, po upływie pięciu lat można oszacować w następujący sposób:
Z obliczeń wynika, że wartość lodówki wynosi 600 zł. W niektórych przypadkach niełatwe może być określenie „czasu życia”, dla określonego rodzaju sprzętu. Istnieje jednak rozwiązanie, które można zastosować. Przeważnie, stawki amortyzacji są ustalane w oparciu o oczekiwany czas życia danego elementu majątku. W niektórych krajach, publikowane są dane dotyczące oczekiwanego czasu życia środków trwałych. Można więc „zajrzeć” do takiego raportu i odczytać odpowiednie informacje. Na przykład w Nowej Zelandii, tego rodzaju informacje znajdują się w dokumencie pt. „General depreciation rates”. Jest to odpowiednik obowiązujących w Polsce ustaw. Niemniej jednak, w jego przypadku podano oczekiwany czas życia różnego typu sprzętów. Należy zaznaczyć, że z takich informacji można korzystać jedynie, gdy sporządzane są niezobowiązujące szacunki, wyłącznie na własne, prywatne potrzeby.
Przykładowy, przewidywany „czas życia”, dla wybranych produktów przedstawiono w tabeli nr 1 (poniżej). Dane zamieszczone w zestawieniu, są uproszczone i zagregowane (luźno bazują na informacjach zamieszczonych w raporcie: „General depreciation rates”, Inland Revenue, IR 265, Nowa Zelandia, 2018. Należy dodać, że jeżeli pewien sprzęt jest zadbany, a sposób jego eksploatacji nie jest intensywny, to powinno się zmodyfikować długość przewidywanego okresu eksploatacji (dotyczy wyłącznie szacunków, sporządzanych na własne potrzeby).
Wartość rezydualna
W metodzie rzeczywistej wartości pieniężnej, nie uwzględnia się wartości rezydualnej przedmiotu. Ma to związek z rzeczywistym przeznaczeniem tej miary. Niemniej jednak, gdy próbujemy ustalić wartość przedmiotu używanego, to sensowne jest uwzględnienie, w szacunkach, wartości rezydualnej.
Niektóre rodzaje sprzętu, lub np. wybrane elementy wyposażenia, po okresie eksploatacji, w dalszym ciągu mają pewną wartość. Na przykład, samochód, który został w pełni zamortyzowany, można odsprzedać. Pojazd można również rozebrać na części. Oznacza to, że samochody oraz inne sprzęty, po upływie okresu eksploatacji, dalej posiadają pewną wartość, która nazywana jest „wartością rezydualną” (inaczej wartością końcową, lub krańcową). Innymi słowy, niektóre przedmioty można zawsze sprzedać, nawet gdy zostały już całkowicie zużyte.
Zasada jest prosta – teoretycznie wartość rezydualna nie powinna podlegać umorzeniu. Ta regułą powinna być również stosowana w praktyce gospodarczej, mówi o tym art. 32 ust. 2 pkt 5 ustawy o rachunkowości. Zasada ta może zostać również uwzględniona w szacunkach dotyczących wartości używanego przedmiotu, które sporządzamy na własne potrzeby. W takim przypadku należy np. pomniejszyć cenę przedmiotu (cenę zakupu, lub cenę nowego przedmiotu o takich samych właściwościach) o jego wartość rezydualną. Następnie wyliczyć jego szacunkową wartość zgodnie z wcześniej zaproponowaną metodą, a do wyniku dodać wartość końcową.
Czy wartość używanego sprzętu można oszacować w inny sposób?
W artykule przedstawione zostały podstawowe metody, które można wykorzystać w celu oszacowania wartości przedmiotu używanego. Dodatkowo, zostały one uproszczone, aby bez większych problemów każdy, na własne potrzeby, mógł przeprowadzić podstawowe szacunki. Zastosowanie podobnych metod w profesjonalnej wycenie obejmowałoby uwzględnienie szeregu innych czynników. W takim przypadku, wycena obejmowałaby analizę wpływu min.: jakości, sposobu eksploatacji, funkcjonalności, uszkodzeń, etc. Dodatkowo, bardzo istotny jest fakt, czy na chwilę obecną, wyceniany sprzęt nie jest przestarzały. Ponadto, niektóre dobra mogą posiadać wartość sentymentalną, historyczną, lub np. artystyczną. W szacunkach przydatne może okazać się uwzględnienie podatków, a także kosztów związanych m.in. z montażem, kalibracją, przewozem oraz wytworzeniem danego produktu. W niektórych wycenach konieczne jest przeprowadzenie wywiadu z producentem, zwłaszcza gdy nie jest możliwe określenie ceny elementów majątku, które wycofano z produkcji.
Oprócz metod porównawczych i kosztowych istnieje, miedzy innymi, grupa metod dochodowych. W tym przypadku wycena sprzętu nie jest taka oczywista. Po pierwsze, metody te, stosowane są w przypadku takich elementów majątku, które służą do generowania dochodu. W przypadku gospodarstwa domowego, bardzo ciężko byłoby określić w jakim stopniu, np. posiadany telewizor, przyczynia się generowania przepływów pieniężnych. Dlatego też, metody dochodowe, stosuje się w odniesieniu do elementów majątku wykorzystywanych w działalności gospodarczej. Należy zaznaczyć, iż zastosowanie tych technik wyceny, wiąże się z uwzględnieniem bardzo wielu niuansów, co utrudnia wykorzystanie ich przez osoby, które nie posiadają odpowiedniej wiedzy. Należy zaznaczyć, że wycena metodami dochodowymi, przeprowadzana jest w różnych sytuacjach, nie tylko przy wycenie sprzętu. Na przykład, metody te znajdują szerokie zastosowanie w wycenie przedsiębiorstw i nieruchomości.
Wartość używanego sprzętu – kalkulatory
