Analiza finansowa, wskaźnikowa czy ekonomiczna?
W praktyce i w podręcznikach akademickich bardzo często wykorzystuje się pojęcia analizy finansowej lub ekonomicznej. Z reguły odnoszą się one do badania relacji występujących pomiędzy różnymi wartościami, które pochodzą ze sprawozdań finansowych. W tym kontekście mówi się o wskaźnikowej analizie sprawozdań finansowych. Niestety, bardzo często pojęcia analizy finansowej, wskaźnikowej i ekonomicznej używane są zamiennie, co w mojej opinii nie jest do końca poprawne.
Literatura zagraniczna, czy chociażby zakres egzaminów, które należy zdać, aby uzyskać desygnację CFA (Chartered Financial Analyst) sugerują, że analiza finansowa jest pojęciem bardzo szerokim. Obejmuje ona przede wszystkim analizę inwestycji, metody portfelowe, inżynierie finansową i wiele innych pokrewnych zagadnień. Oczywiście dotyczą one również wskaźnikowej analizy sprawozdania finansowego, lecz jest ona jedynie niewielkim elementem analizy finansowej.
Innym terminem jest tzw. analiza ekonomiczna. To pojęcie ma jeszcze szersze znaczenie niż analiza finansowa i obejmuje bardziej obszerny zestaw zagadnień. Dotyczą one badania ogółu zjawisk i procesów gospodarczych oraz związków, które występują pomiędzy nimi. Dlatego też, analiza ekonomiczna poświęcona jest badaniu zależności, które występują w każdym obszarze działalności jednostki gospodarczej [1].
W mojej opinii, nieprawidłowe stosowanie wspomnianych terminów może mieć swoje źródło w budowie programów studiów ekonomicznych. Mianowicie, zdecydowana większość studentów tego kierunku, niezależnie od specjalności, będzie musiała uczęszczać na zajęcia z analizy finansowej, ekonomiczniej lub innego przedmiotu o podobnie brzmiącej nazwie. Na wykładach, najczęściej wyjaśnia się jedynie znaczenie podstawowych wskaźników finansowych. Stąd, studenci z reguły wiążą pojęcie analizy finansowej z miernikami finansowymi.
Oczywistym jest, że nazewnictwo nigdy nie będzie miało wpływu na wartość merytoryczną przeprowadzonej analizy. Niemniej jednak, moim zdaniem nie powinno porównywać się wiedzy absolwenta programu CFA, z zakresem materiału przerobionego na tzw. „analizie finansowej”.
Istota wskaźnikowej analizy sprawozdania finansowego
Wskaźnikowa analiza sprawozdania finansowego powinna być źródłem informacji, które mogą zostać wykorzystane podczas podejmowania różnego typu decyzji operacyjnych i strategicznych. Dodatkowo, musi ona pozwalać na określenie czy obrany przez jednostkę gospodarczą cel jest skutecznie realizowany. Może nim być np. dążenie do wzrostu wartości przedsiębiorstwa.
Można stwierdzić, ze wskaźnikowa analiza sprawozdania finansowego powinna w przejrzysty sposób informować o kondycji finansowej jednostki gospodarczej. Oczywistym jest, że dane, które są zawarte w raporcie rocznym informują o stanie danego przedsiębiorstwa. Niemniej jednak, analiza wskaźnikowa pozwala na usystematyzowanie tych informacji, zbadanie występujących pomiędzy nimi związków, a także na dokonanie syntezy rezultatów.
Wyniki analizy wskaźnikowej zapewniają możliwość dokonywania porównań kondycji finansowej podmiotów różnej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ rezultaty badania najczęściej są wyrażane w jednostkach względnych. Porównywanie jednostek gospodarczych wyłącznie w oparciu o informacje zawarte w sprawozdaniach finansowych nie jest łatwe. Bez przetworzenia danych w odpowiedni sposób, zestawienie przedsiębiorstwa osiągającego przychody wysokości miliarda złotych z jednostką, która generuje ich kilkaset tysięcy może nic nie wykazać.
Podsumowując, można stwierdzić, że wskaźnikowa analiza sprawozdania finansowego oparta jest na przetworzeniu i interpretacji danych finansowych, które zawarte są w raportach tworzonych przez jednostki gospodarcze. Jej celem, jest dokonanie oceny kondycji finansowej badanego podmiotu. Analizy wskaźnikowe bazują na zastosowaniu wielu mierników, które pozwalają na zbadanie różnych aspektów działalności jednostki gospodarczej. Natomiast rezultaty analiz, dają możliwość porównania kondycji finansowej jednostek m.in. różniących się wielkością, jak i branżą, w której funkcjonują.
Źródła danych
Przeprowadzenie wskaźnikowej analizy sprawozdania finansowego wymaga pozyskania odpowiednich informacji. W tym przypadku, jest to raport roczny, którzy składa się przynajmniej z: bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej. Są to podstawowe elementy sprawozdania finansowego. Należy zaznaczyć, że może ono obejmować jeszcze dwie pozycje: rachunek przepływów pieniężnych i zestawienie zmian w kapitale własnym. Nie wszystkie elementy raportu rocznego są wymagane do przeprowadzenia analizy. W praktyce najczęściej wykorzystuje się bilans oraz rachunek zysków i strat (inaczej rachunek wyników). Dodatkowo, przydatny okazuje się również rachunek przepływów pieniężnych, lecz jest on wykorzystywany jedynie w przypadku, gdy jednostka sporządza ten dokument.
Oprócz poszczególnych elementów sprawozdania finansowego niekiedy wykorzystane są również inne dokumenty. Mogą one zawierać zarówno dane ilościowe jak i jakościowe. Na przykład, często są to wewnętrzne raporty finansowe, wyciąg z rachunku bieżącego, a także ankieta przeprowadzona wśród pracowników różnych szczebli. Jednak problemem może okazać się dostęp do informacji zawartych w tego rodzaju raportach. Dlatego też, najczęściej wykorzystuje się w analizach te dane, które są publikowane dla szerszego odbiorcy w sprawozdaniach finansowych.
W przypadku analizy finansowej, czyli pojęcia znacznie szerszego niż wskaźnikowa analiza sprawozdania finansowego, wykorzystywane są również inne rodzaje źródeł informacji. Ich dobór zależy wyłącznie od celu analizy. Na przykład, przy wycenach akcji, będących elementem analizy fundamentalnej, przydane mogą okazać się dane makroekonomiczne lub np. informacje płynące z giełdy papierów wartościowych. Do innych typów dokumentów, które można wykorzystać w analizach należą m.in.: prospekty emisyjne, prognozy finansowe, dane rynkowe i np. dane statystyczne.
Kiedy wykorzystuje się analizy wskaźnikowe?
Analiza wskaźnikowa pozwala, miedzy innymi, na weryfikacje czy cel funkcjonowania danej jednostki jest skutecznie realizowany. Może on mieć różną postać. Na przykład, część jednostek będzie dążyła do osiągnięcia nadwyżki przychodów nad ponoszonymi kosztami. Przekłada się to na wygenerowanie księgowego zysku netto. Niemniej jednak, jednostki gospodarcze często przyjmują inne strategie niż te, które są zorientowane na przetrwanie. We współczesnej gospodarce rynkowej z reguły dąży się do wypracowania wartości dla akcjonariusza.
Inwestorzy są zainteresowani akcjami i udziałami przedsiębiorstw, których wartość wzrośnie. Dlatego też, bardzo często przed dokonaniem transakcji zakupu/sprzedaży papierów wartościowych, przeprowadzane są tzw. analizy fundamentalne. Mają one ułatwić podejmowanie decyzji inwestycyjnych. Dotyczą one przede wszystkim transakcji dotyczących akcji spółek notowanych na giełdach papierów wartościowych. Analizy wskaźnikowe bardzo często są elementem analiz fundamentalnych.
Ponadto badania wskaźnikowe sprawozdań finansowych mogą stać się częścią analiz typu due dilligence, które wykorzystywane są m.in. w procesach fuzji i przejęć. Celem tych opracowań jest przeprowadzenie badania kondycji jednostki na wielu płaszczyznach, które ma określić ryzyko związane z planowaną transakcją.
Analizy wskaźnikowe mogą być częścią innych opracowań niż wspomniane wcześniej typy badań. Na przykład, często stanowią one uzupełnienie biznes planów i studiów wykonalności. Ponadto, analizy wskaźnikowe wykorzystywane są również przez banki, m.in., gdy oceniana jest zdolność kredytowa jednostek. W tym wypadku jest to również element uzupełniający, ponieważ banki wykorzystują do tego celu inne metody. Niemniej jednak, często analizowane są również wskaźniki finansowe, zwłaszcza te, które dotyczą badania zadłużenia i struktury kapitałowej.
Ponadto analizy wskaźnikowe wykorzystywane są również na wewnętrzne potrzeby jednostki. Mogą one wspierać procesy związane z zarządzaniem, zarówno na szczeblu strategicznym jak i operacyjnym. Dlatego też, informacje zawarte w raportach często wykorzystywane jest przez kierownictwo jednostek gospodarczych.
Kto sporządza analizy wskaźnikowe? Kto z nich korzysta?
Analizy wskaźnikowe tworzone są przez różne osoby, które mogą, ale nie musza, być związane z daną jednostką gospodarczą. Najczęściej przeprowadzane są przez zatrudnionych analityków, kontrolerów finansowych, lub np. księgowych. Ponadto analizami zajmują się zewnętrzni analitycy. Mogą one być również sporządzane przez inwestorów, którzy samodzielnie podejmują decyzje o zakupie, lub sprzedaży papierów wartościowych.
Analizy sporządzane są dla różnych odbiorców. Mogą to być zarówno osoby fizyczne, lub prawne. Cześć analiz tworzona jest na wewnętrzne potrzeby jednostki, dlatego raportami zaineresowane będzie np. jej zarząd lub kierownicy różnych szczebli.
Bardzo istotną grupą odbiorców są inwestorzy, którym informacje zawarte w raportach mogą pomóc w prowadzonych procesach decyzyjnych. Dodatkowo, analizami będą zainteresowane jednostki, dla których bardzo ważna jest kondycja finansowa kontrahentów, lub współpracowników. Dlatego też, będą to dostawcy, klienci, dawcy kapitału obcego (np. banki, pożyczkodawcy, itp.) i inne jednostki.
Na przykład, gdy producent pewnych dóbr pozyskuje materiały wyłącznie od jednego dostawcy, to jego sukces rynkowy zależy od kondycji kontrahenta. Mianowicie, jego upadłość mogłaby oznaczać, iż dostawy materiałów przestałyby być zapewniane. W konsekwencji, powstałyby przestoje w produkcji do czasu pozyskania nowych dostawców. Niektóre dobra, czy też materiały są trudno dostępne, więc znalezienie ich oferenta może być długotrwałym procesem.
Raportami informującymi o kondycji finansowej jednostki mogą być zainteresowani również jej pracownicy. Mianowicie, w dużej mierze stabilność zatrudnienia zależy od stanu przedsiębiorstwa. Jednostki gospodarcze bardzo często starają się zmniejszać koszty poprzez redukcje etatów. Dodatkowo, kondycją finansową jednostki może interesować się jej konkurencja. Do pozostałych odbiorców analiz wskaźnikowych zaliczyć można między innymi: rząd, jednostki sektora publicznego, władze, a także społeczeństwo.
Źródła:
[1] E. Nowak, „Analiza sprawozdań finansowych”, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005, s.30
