Obrazek wyróżniający do artykułu „Istota wskaźnikowej analizy zadłużenia”

Istota analizy zadłużenia

Większość przedsiębiorców, a także osób fizycznych, korzysta z kapitałów obcych. Jednostki gospodarcze mogą w ten sposób pozyskać środki na realizację projektów inwestycyjnych. Osoby fizyczne, z reguły, pozyskane kapitały obce przeznaczają m.in. na cele konsumpcyjne, lub mieszkaniowe – np. biorąc kredyty hipoteczne.

Posiadanie kapitałów obcych związane jest z pojawieniem się ryzyka finansowego. Uściślając, gdy jednostka gospodarcza, lub osoba fizyczna, może trwale stracić zdolność do terminowego regulowania zaciągniętych zobowiązań, niezależnie od terminu ich wymagalności, to oznacza, że istnieje ryzyko niewypłacalności.

Innymi, typem ryzyka, które związane jest z zadłużeniem, jest tzw. ryzyko kredytowe. W tym kontekście rozpatrywana jest sytuacja wierzyciela. Mianowicie, jest on narażony na straty, w przypadku, gdy dłużnik straci zdolność do terminowej spłaty zadłużenia, na warunkach określonych w umowie. Należy zaznaczyć, że ryzyko kredytowe, a także jego analiza, stanowi bardzo istotny aspekt działalności banków – zarządzają one ryzykiem kredytowym, zgodnie ze stosowaną polityką.

Należy podkreślić, że posiadanie kapitałów obcych wiąże się z występowaniem wielu innych rodzajów ryzyka. Mianowicie, poszczególne jego rodzaje są bardzo często ze sobą wzajemnie powiązane. Na przykład, duży związek z wymienionymi typami ryzyka, ma m.in. ryzyko utraty płynności.

Celem analizy zadłużenia (nazywanej również analizą struktury kapitałowej) jest określenie, w jakim stopniu dana jednostka jest obciążona kapitałem obcym. Dodatkowo, na podstawie rezultatów, można w przybliżeniu ustalić, czy określony poziom zadłużenia jest niebezpieczny dla przedsiębiorstwa. Ponadto, w niektórych przypadkach, analiza zadłużenia pomaga wskazać, czy dana jednostka gospodarcza wykorzystuje korzyści płynące z zastosowania mechanizmu dźwigni finansowej.

 

Czym jest dźwignia finansowa?

W ogólnym ujęciu, pojęcie dźwigni finansowej odnoszone jest to finansowania prowadzonej działalności kapitałem obcym. Pozyskanie kapitałów własnych na realizacje przedsięwzięć inwestycyjnych, bardzo często, jest procesem długotrwałym. W tym celu przedsiębiorstwa mogą np. powstrzymać wypłatę dywidend i akumulować wygenerowane zyski. Istnieją również inne metody, m.in. możliwe jest pozyskanie nowych udziałowców.  Niemniej jednak, wykorzystanie kapitałów obcych pozwala na szybszą realizację planowanych działań inwestycyjnych.

Finansowanie działalności gospodarczej kapitałem obcym jest związane z obowiązkiem jego zwrotu, a także z ponoszeniem kosztów odsetkowych. Może on służyć do finansowania majątku wykorzystywanego w bieżących operacjach. Należy dodać, że istnieje również kapitał obcy, który pozostaje do dyspozycji jednostki na wiele lat. W takim przypadku, jest on elementem zobowiązań długoterminowych. Razem z kapitałem własnym tworzą one tzw. kapitał stały, który może zostać wykorzystany do finansowania majątku trwałego[1].

Mechanizm funkcjonowania dźwigni finansowej związany jest z kształtowaniem się struktury kapitałowej w przedsiębiorstwie – jest on uruchamiany, gdy jednostka poszykuje kapitały obce. Przeważnie, zalicza się do nich zobowiązania tj. kredyty, pożyczki, wyemitowane dłużne papiery wartościowe, a także zobowiązania z tytułu leasingu finansowego. W ogólnym ujęciu, zastosowanie dźwigni finansowej polega na dążeniu do osiągnięcia wyższych stóp zwrotu z kapitału własnego przy zastosowaniu kapitałów obcych. Należy zaznaczyć, iż efekty zastosowania dźwigni mogą być zarówno pozytywne, jak i negatywne. Pozytywne wystąpią, gdy jednostka gospodarcza osiągnie nadwyżkę stopy zwrotu z kapitału własnego nad stopą zwrotu z kapitału zainwestowanego. W przeciwnym przypadku, efekty zastosowania mechanizmu dźwigni finansowej będą negatywne[2].

Istotę dźwigni finansowej można przedstawić na nieskomplikowanym i intuicyjnym przykładzie. Rozważmy inwestycje polegającą na zakupie nieruchomości, celem jej późniejszej odsprzedaży. Mianowice dwóch inwestorów, oczekuje, że wartość nieruchomości w pewnej okolicy wzrośnie w przeciągu roku o 10%. Obydwoje dysponują kapitałem własnym, którego wartość szacuje się na 500000 zł. Drugi inwestor zamierza pozyskać kredyt inwestycyjny w wysokości miliona złotych. Oznacza to, że obejmie on aktywa o wartości 1,5 mln zł. Załóżmy, że po upływie roku następuje oczekiwany wzrost wartości nieruchomości, które następnie odsprzedano na rynku wtórnym. Pierwszy inwestor zarobił 50000 zł, co przekłada się na fakt, iż zrealizował stopę zwrotu w wysokości 10%. Drugi, który objął nieruchomości o wartości 1,5 mln zł odsprzedał je za 1,65 ml zł. Oznacza to, że jego dochód wyniósł 150000 zł, czyli zrealizował stopę zwrotu z kapitału własnego w wysokości 30%.

Powyższy przykład ukazuje pozytywny wpływ dźwigni finansowej na rezultat inwestycji. Należy pamiętać, że jest to bardzo uproszczona sytuacja. Oprócz wielu innych kwestii, nie uwzględniono kosztów obsługi długu. Ponadto, należy pamiętać, iż dźwignia finansowa zadziała na niekorzyść inwestora, w przypadku, gdy inwestycja przyniesie stratę. Mianowicie, jej wysokość będzie obliczona od wielkości całego wykorzystanego kapitału.

Istotne jest, aby pamiętać, że pojęcie dźwigni finansowej jest bardzo rozbudowane. Wyróżnia się jej kilka rodzajów (najczęściej trzy, tj. dźwignia finansowa, operacyjna i łączna), a każdy z nich jest przedmiotem odrębnej analizy. Zagadnienia dotyczące pojęcia dźwigni finansowej, związane są z problemem optymalnej struktury kapitałowej, a ich pełna charakterystyka zdecydowanie przewyższa objętość pojedynczego wpisu.

 

Struktura kapitałowa

Posiadane przez przedsiębiorstwa kapitały umożliwią rozwój ich działalności, co w konsekwencji może doprowadzić do wzrostu ich wartości dla akcjonariusza. Środki finansowe mogą pochodzić z różnych źródeł, niemniej jednak, przeważnie dzieli się je na dwa rodzaje. Mianowicie, jednostki gospodarcze mogą pozyskać kapitały własne i obce.

Pierwsze z wymienionych to m.in. wkłady właścicielskie, lub zyski zatrzymane, których nie wypłacono w postaci dywidend, lecz zachowano w przedsiębiorstwie. Kapitały obce to wszelkie zobowiązania, zarówno długo i krótkoterminowe. Te z nich, które związane są z obowiązkiem opłacania odsetek to dług oprocentowany (np. kredyty). Należy pamiętać, że część zobowiązań (zwłaszcza krótkoterminowych) nie wiąże się z występowaniem kosztów odsetkowych. W określonych przypadkach nazywane się je zobowiązaniami bezodsetkowymi (czasem długiem operacyjnym) – obejmują m.in. zobowiązania handlowe.

Proporcja kapitałów własnych i obcych nazywana jest strukturą kapitałową przedsiębiorstwa. Jest to najprostsza definicja tego pojęcia. Należy pamiętać, że jego znaczenie wyjaśniane jest także na inne sposoby, np. niektóre definicje odnoszą się do rodzaju wyemitowanych papierów wartościowych przez przedsiębiorstwo, inne uwzględniają wyłącznie udział zobowiązań długoterminowych w kapitałach ogółem, itd. Należy pamiętać, że definicja struktury kapitału wskazuje, iż to pojęcie jest ściśle związane z terminem „dźwignia finansowa”. Zwłaszcza, jeżeli rozpatruje się ją w kontekście proporcji zobowiązań i kapitałów własnych.

Kształtowanie optymalnej struktury kapitałowej przedsiębiorstwa jest bardzo istotnym problemem w nauce o finansach.  Mianowicie, wykorzystywanie kapitału obecnego do finansowania działalności powoduje, że należy odpowiednio dobrać proporcje zobowiązań i kapitałów własnych. Należy ustalić strukturę kapitałową, w taki sposób, aby prowadziła ona do maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa[3].

W rezultacie prowadzonych badań naukowych powstało bardzo wiele teorii, które opisują problemy doboru optymalnej struktury kapitałowej. Do najważniejszych zalicza się, teorie: Modiglianiego i Millera, Millera (model), substytucji, kompromisową, bankructwa, sygnalizacji, hierarchii źródeł finansowania, itd. [4].

 

 

REKLAMA

 

Wskaźnikowa analiza zadłużenia

Analiza zadłużenia uzupełnia badanie płynności finansowej przedsiębiorstwa. W kontekście analizy sprawozdania finansowego, przeprowadza się ją, między innymi, w oparciu o wskaźniki finansowe. Służą one do weryfikacji, m.in. czy dana jednostka gospodarcza jest wypłacalna. Jest to pojęcie, które nazywane jest również terminem „płynności długoterminowej”. Należy pamiętać, że wypłacalność przedsiębiorstwa determinuje jego przetrwanie. Ponadto, brak możliwości pozyskania i regulowania zobowiązań długoterminowych może sprawić, że jednostka gospodarcza będzie finansować działalność ze źródeł krótkoterminowych. Należy zaznaczyć, że tego rodzaju zobowiązania bezpośrednio wpływają na płynność finansową.

Dodatkowo należy pamiętać, że posiadany przez przedsiębiorstwo dług wiąże się z obowiązkiem terminowej spłaty rat wraz z należnymi odsetkami, co również, w znacznym stopniu, wpływa na płynność jednostki. Dlatego też, analiza wskaźnikowa służy również do weryfikacji zdolności jednostki w zakresie obsługi zadłużenia.

Do wskaźnikowej oceny zadłużenia, z reguły, wykorzystuje się dane pochodzące z bilansu i rachunku wyników. W pierwszym przypadku bada się m.in. strukturę finansowana aktywów, natomiast w drugim analizowane są możliwości przedsiębiorstwa w zakresie obsługi długu. Do najważniejszych wskaźników zadłużenia zalicza się, m.in.:

  • wskaźnik ogólnego zadłużenia (debt to assets ratio),
  • wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (debt to equity ratio),
  • wskaźnik zadłużenia długoterminowego (long-term debt to equity ratio),
  • mnożnik kapitałowy (equity multiplier),
  • wskaźniki pokrycia odsetek (interest coverage ratio),
  • wskaźnik obsługi długu,
  • i inne.

 

Analiza zadłużenia – interpretacja rezultatów

Finansowanie kapitałem obcym może być źródłem wielu korzyści, zwłaszcza, gdy jednostka gospodarcza ma możliwość osiągnięcia pozytywnych efektów zastosowania mechanizmu dźwigni finansowej. Należy pamiętać, że zadłużenie nie wpływa negatywnie na podejmowane działania gospodarcze dopóty, dopóki korzyści wynikające z posiadanych kapitałów obcych przewyższają koszty wynikające z ich obecności w strukturze kapitałowej. Należy zaznaczyć, iż pomimo występowania korzyści wynikających z posiadania kapitałów obcych, nie zawsze możliwe jest ich pozyskanie. Mianowicie, potencjalni wierzyciele nie będą skłonni, m.in. do udzielania pożyczek, lub kredytów w przypadku, gdy przedsiębiorstwo zgłaszające zapotrzebowanie na kapitał jest np. niewiarygodne, lub nadmiernie zadłużone.

W ogólnym ujęciu, wskaźniki zadłużenia wskazują, czy dane przedsiębiorstwo posiada długi, a także jaki jest ich relatywny udział w strukturze finansowania. Nie jest możliwe jednoznaczne określenia jaki poziom zadłużenia można uznać za optymalny. Mianowicie, wynika on ze specyfiki funkcjonowania danego przedsiębiorstwa, a także wielu czynników zewnętrznych. Dlatego też w analizie zawsze powinno się uwzględnić specyfikę branży, w której funkcjonuje badane przedsiębiorstwo.

Można spodziewać się, ze jednostki, których zadłużenie jest niskie, będą cieszyły się zainteresowaniem inwestorów mających awersję do ryzyka. Mianowicie, tego typu jednostki, nie będą obciążały generowanych przepływów pieniężnych wydatkami związanymi ze spłata rat i odsetek. Należy pamiętać, że te należy regularnie opłacać niezależnie od sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Jednostki gospodarcze posiadające znaczny udział kapitałów obcych mogą mieć problem z pozyskaniem kolejnych źródeł finansowania. W ich przypadku, można spodziewać się, że wyższe również będą koszty obsługi zadłużenia. Należy jednak pamiętać, iż kapitały obce świadczą o wykorzystaniu mechanizmu dźwigni finansowej, który może być źródłem istotnych korzyści.  Dodatkowo, jednostki duże, z reguły, mogą utrzymywać wysoki udział kapitałów obcych, ponieważ nie wpływa to w znacznym stopniu na ich wypłacalność. Ponadto, łatwiej im renegocjować terminy spłat zadłużenia, w przypadku gdyby wystąpiła taka potrzeba.

Przy interpretacji rezultatów analizy zadłużenia powinno się wziąć pod uwagę wysokość stóp procentowych. W dużym stopniu wpływają one sytuacje jednostek gospodarczych korzystających z kapitałów obcych. Można się spodziewać, że im wyższe będą stopy procentowe, tym większe będą koszty obsługi długu. Oznacza to, że w okresach, w których stopy procentowe są wyższe, dopuszczalny poziom zadłużenia będzie niższy.

 

 

REKLAMA

 

Analiza zadłużenia i osoby fizyczne

Analizę wskaźnikową przeważenie wykorzystuje się do badania kondycji finansowej przedsiębiorstw. Niemniej jednak, znajduje ona również zastosowanie w przypadku osób fizycznych. Należy pamiętać, że analiza finansowa tego typu, nie jest oparta na danych pochodzących z typowego sprawozdania finansowego. Dlatego też dane finansowe muszą być pozyskane z innych źródeł.

Oczywistym jest, że nie jest możliwe, aby w analizie wskaźnikowej osoby fizycznej wykorzystać wszystkie miary, które stosowane są w przypadku przedsiębiorstw. Dlatego też, rzadko obliczane są m.in. typowe wskaźniki rentowności. Ponadto wykorzystywane miary finansowe najczęściej stanowią pewną modyfikację tych, które stosuje się w analizie przedsiębiorstwa. Istotne jest, że analiza zadłużenia obejmuje wskaźniki, które z powodzeniem stosuje się w planowaniu finansów osobistych.

Przede wszystkim, w analizie finansowej osoby fizycznej można zastosować wskaźnik ukazujący relację kosztów związanych z obsługą długu (niebędącego kredytem hipotecznym) do osiąganych dochodów (consumer debt ratio). Na podstawie wyników możliwe jest określenie czy osiągane dochody nie są nadmiernie obciążone kosztami związanymi z posiadaniem m.in. kart kredytowych, kredytów samochodowych, itp.

Innym wskaźnikiem, który znajduje zastosowanie w analizie kondycji finansowej osoby fizycznej, jest relacja obsługi całkowitego zadłużenia do osiąganych dochodów (debt to income ratio, DTI). Ukazuje ona, jak kształtuje się balans obsługi zadłużenia i osiąganych dochodów, a także informuje, jaka część dochodu jest pochłaniana przez wydatki związane z posiadanymi kapitałami obcymi. Niskie rezultaty wskazują, że gospodarstwo domowe nie jest nadmiernie zadłużone.

Podobnych miar jest więcej, są niemi np.: back-end ratio, mortgage-to-income ratio i inne. Należy wyjaśnić, że stanowią one bardzo istotny element procesu planowania finansów osobistych, który jest szczególnie popularny w USA (ale nie tylko). Tego rodzaju wskaźnikami, przede wszystkim mogą być zainteresowanie instytucje udzielające pożyczek, lub banki.

 

Źródła: [1] [2] [3] [4]
Istota wskaźnikowej analizy zadłużenia - źródła

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.